Aşağıda bir çok kitap ve siteden özel olarak toparlanan Tanzimat Edebiyatı ile ilgili 19 maddelik güzel bir özet var. Okumanızı tavsiye ederim. Yararlı olacağına eminim.
Bu yazıya benzer yazılar okumak için buraya tıklayarak Edebiyat Kategorsine gidebilirsiniz.
1. Osmanlı Devleti batıda gerçekleşen rönesans ve reform hareketlerine ayak uyduramamış ve sosyal ve siyasi alanda büyük gerilemeler yaşamıştır. 3 Kasım 1839 tarihinde Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkında okunan Tanzimat Fermanı ile yeni bir dönem başlamıştır. 1860 yılında ise Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla edebiyatımızdaki ilk kırılma noktası olan Tanzimat Edebiyatı başlamıştır.
2. Tanzimat edebiyatının ilk dönemlerinde fransızca romanlardan çeviriler yapılmış daha sonra yerli romanlar yazılmıştır. Fakat bu yerli romanlar teknik bakımdan başarılı olamamışlardır. Dil konusunda belli bir görüş yoktur. Kimi tanzimatçılar halkın anlaması için sade bir dil kullanırken kimileri de sanatı ön plana çıkarıp süslü ve ağır bir dil kullanmaya devam etmişlerdir. Tanzimatın birinci döneminde romanlar romantizm akımının etkisinde yazılırken ikinci döneminde reailizm akımı etkili olmuştur.
3. Tanzimat dönemi romanları teknik bakımdan zayıf olmakla birlikte uzun betimlemelere ve tesadüflere fazlasıyla yer vermiştir. Yazar romanın romanın akışını durdurarak okuyucuya bilgiler vermiş, hep iyi insanlar kazanıp kötüler cezalandırılmıştır. Daha çok yanlış batılılaşma, kölelik, cariyelik gibi günlük yaşamdan ve tarihten esinlenilen konular romanlarda işlenmiştir.
4. Türk tiyatrosu karagöz, orta oyunu ve meddah gibi halk tiyatrosundan ibaretken tanzimat döneminde batılı tarzda modern tiyatro hayatımıza girmiştir. Batı etkisinde olan tanzimatçılar Şekspir, Victor Hugo, Moliere gibi önemli tiyatro yazarlarından etkilenmişlerdir. Modern tiyatro olarak yazılan ilk eser Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı eseridir. Sahnelenen ilk tiyatro ise Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre adlı tiyatro eseridir.
5. Tanzimat döneminin şiirlerinde ise divan geleneği devaö etmiştir. Dil süslü ve ağırdır fakat dilini hafifleten tanzimatçılar da vardır. Divan gibi aruz ölçüsü kullanılmış ara sıra hece ölçüsü ile denemeler yapılmıştır. Divandan farklı olarak halk, adalet, eşitlik, medeniyet, hürriyet gibi daha işlenmemiş kavramlar şiirin konusuna dahil edilmiştir. Tanzimat dönemi şiirlerinde romantizm etkisi görülmektedir.
6. Tanzimat döneminin önemli sanatçıları Hersekli Arif Hikmet Bey'in evinde her hafta toplanırlardı. Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi gibi isimlerin katıldığı bu toplantılara Encümeni Şuara denilmektedir.
7. Tanzimat dönemi iki döneme ayrılmaktadır. Birinci dönemde sanatın toplum için yapılması savunulmuş, dilin sadeleşmesi istenmiştir. Divan edebiyatına karşı çıkılmış hece ölçüsü ve halk edebiyatı savunulmuştur. Fakat bunlar hep düşüncede kalmış ufak denemeler dışında ne dil sadeleşmiştir ne de divan etkisinden çıkılabilmiştir. Romantizm akımının etkisinde eserler yazılmış daha çok sosyal konular işlenmiştir. Şiirde divandaki gibi parça/beyit güzelliği yerine şiirin tamamının güzel olması istenmiştir yani konu birliğine, bütün güzelliğine önem verilmiştir. Şiirin konusu genişletilmiş vatan, millet, hürriyet gibi kavramlar ana tema olmuştur. Yapıtlarda estetiğe değil konuya yani içeriğe daha çok önem vermişlerdir çünkü onların amacı halkı bilinçlendirmektir. Birinci dönem tanzimatçılar için edebiyat düşüncelerini yayma aracıydı. Bu dönemde noktalama işaretleri ilk defa kullanılmış, makale, roman, öykü, eleştiri, deneme, tiyatro gibi ilk kez edebi türlerde eserler yazılmıştır. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa bu dönemin yazarlarıdır.
8. Türk edebiyatında pek çok yeniliğin öncüsü ŞİNASİ'dir. Tarcüman-ı Ahval ismindeki ilk özel gazeteyi çıkarmış daha sonra Tasvir-i Efkar gazetisini çıkarmıştır. Türk edebiyatının ilk makalesini ve ilk tiyatro eserini yazmıştır. Ayrıca noktalama işaretlerini de ilk o kullanmıştır. Eserlerini halkın kolayca anlayabileceği bir dil ile yazmıştır. Ayrıca Lafonten'den fabl çevirileri yapmıştır.
9. Namık Kemal vatan şairi olarak tanınmış osmanlıcılık akımını savunmuştur. Eserlerinde vatan, millet, hürriyet konularını işlemiştir. Sanat toplum içindir görüşüne bağlı kalmış edebiyatı düşüncelerini halka yayacak bir araç olarak kullanmıştır. İlk edebi roman olan İntibah ve ilk tarihi roman olan Cezmi adlı eserleri yazmıştır. Vatan Yahut Silistre adlı tiyatro ile üne kavuşmuştur. Tiyatro onun için faydalı bir eğlencedir. Ayrıca Ziya Paşa'ya karşı yazdığı Tahribi Harabat adlı eseri ile edebiyatımıza eleştiri türünü getirmiştir.
10. Terci-i Bent ve Terkib- Bent şairi olarak tanınan tanzimatçı Ziya Paşa'dır. Eserlerinde özgürlüğü ve meşruiyeti savunmuştur. Türk edebiyatının kendi geleneklerine sahip çıkmasını istemiş ve dilin halkın anlayacağı şekilde olmasını savunmuştur. Fakat kendisi ağır ve süslü bir dil kullanmaya devam etmiştir. Şiirlerinde divan etkisini sürdürmesine rağmen hak, eşitlik, özgürlük gibi konular işlemiştir. Genellikle toplumdaki bozuklukları ve "yeni insanın" nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.
11. Türk edebiyatında ilk yerli romanı yazan isim olan Şemsettin Sami dil alanında yaptığı çalışmalar ile ünlenmiştir. İlk sözlük ile ilk ansiklopediyi edebatımıza kazandırmıştır. Ayrıca Robinson Crusoe ve Sefiller gibi dünyaca ünlü eserleri Türkçe'ye çevirmiştir. Kutadgu Bilig ve Orhun Abidelerini de okuyarak çevirisini yapmıştır. Şemsettin Sami'ye göre Türkçe'nin daha önce bir sözlüğü yapılmadığı için arapça ve farsçaya muhtaç hale geldiğini söylemiştir.
12. Edebiyatın her türünde eserler veren ve bu yüzden yazı makinesi olarak ünlenen tanzimat sanatçısı Ahmet Mithat Efendidir. Matematik, kimya, fizik, felsefe gibi konularda bile yazılar yazmıştır. 200'e yakın eseri olan Ahmet Mithat Efendi aynı zamanda Letaifi Rivayet adlı eseri ile öykü türünün ilk örneğini ortaya koymuştur. Eserleri sade bir dille yazarken hiçbir üslup kaygısı taşımamıştır. Yani güzel olsum kötü olsun eserlerinin dili umrumda değildir. Ahmet Mithat Efendi'nin en önemli özelliği ise amacı halkı eğitmek olduğu için eserlerinde sık sık akışı kesmiş ve okuyuca bilgi ya da öğütler vermiştir. Her eeserinde bir kıssadan hisse çıkararak okuyuca ibret dersi vermek istemiştir.
13. Tanzimatın birinci döneminin son önemli edebiyatçıcı ise Türkçülük akımının önderlerinden biri olan Ahmet Vefik Paşa'dır. Türk dili ve tarihi ile ilgili tıpkı Şemsettin Sami gibi çalışmalar yapmıştır. Türk tarihinin Osmanlılardan başlamadığını savunmuş ve Şecere-i Türki adlı eseri Türkçe'ye çevirmiştir. Tarih alanında çalışmalar yapmış ve tiyatroya özel ilgi göstermiştir. Halkı tiyatroya alıştırmıya çalışmış ve bursada bir tiyatro binası açmıştır. Moliere'den tiyatro oyunları çevirmiş ve oynatmıştır. Ahmet Vefik Paşa edebiyat dünyasında Moliere'de yaptığı çeviriler ile ünlenmiştir.
14. Tanzimatın ikinci dönemi ise sanatçılar siyasi baskılardan ve dönemin ağır koşullarından dolayı anlayış değiştirmişler ve toplum için sanat yerine sanat için sanat yapmaya başlamışlardır. Bu dönemde sanatçılar toplum sorunlarından uzak kalmışlar ve dillerini iyice ağırlaştırıp anlamayı güçleştirmişlerdir. Divan edebiyatı yine eleştirilmiş fakat divan etkisinden kurtulamamışlardır. Birinci dönemde etkilendikleri realizm yerine romantizm akımından etkilenmişler yanlış batılılaşma, kölelik, cariyelik gibi konuları işlemeye devam etmişlerdir. Ayrıca şiirde konuyu iyice genişletmişler ve her şeyin şiirin konusu olabileceğini savunmuşlardır. Recaizade Mahmud Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Samipaşazadr Sezai, Nabizade Nazım ve Muallim Naci tanzimatın ikinci döneminin önemli edebiyatçılarındandır.
15. Türk edebiyatında ilk realist roman olan Araba Sevdası'nı yazan Recaizade Mahmut Ekrem sanatta içerik yerine güzellik ilkesine bağlı kalmış ve sanat için sanat yapmıştır. Özellikle oğlu Nijat'ın ölümünden sonra iyice karamsar şiirler yazmış ve ölüm konusu üzerinde durmuştur. Batı edebiyatını savunarak batı edebiyatını yaymak amacıyla kurallar içeren eserler ve makaleler yazmıştır. Ayrıca RME, Muallim Naci ile girdiği tartışma sonucunda Servet-i Fünun hareketinin doğmasına vesile olmuş bu nedenle servetçiler tarafından Üstat Ekrem olarak anılmıştır.
16. Şairlerin en büyüğü anlamına gelen Şairi Azam olarak anılan Abdülhak Hamit Tarhan taşkınlık, yücelik ve tezatlık içeren şiirleri ile tanınmıştır. Şiirde biçimle ilgili asıl değişiklikleri o yapmış ve divan edebiyatının süregelen tüm kurallarını yıkmıştır. Şiirin yanı sıra tiyatrolar da yazmıştır fakat yazdığı tiyatrolar oynanmak için değil okunmak içindir. Sahra adlı şiiri ile Türk edebiyatındaki ilk pastoral şiiri yazmıştır.
17. Bir paşa ile bir cariyenin aşkını anlatan Sergüzeşt adlı eseri ile tanınan Samipaşazadr Sezai romantizmden gerçekliğe yani realizme geçişin örneklerini vermiştir. Namık Kemal ve Abdülhak Hamit Tarhan'ın etkisinde kalmıştır. Ayrıca Alphonse Daudet'den esinlenerek batılı anlamda ilk gerçekçi öyküleri yazmıştır.
18. Kendisinden önce yazılan tüm romanlar İstanbul'u anlatırken Nabizade Nazım bunu yıkarak İstanbul dışında geçen ilk köy romanı olan Karabibik'i yazarak edebiyat tarihine geçmiştir. Realizm ve Naturalizm akımlarından etkilenmiş bu doğrultuda eserler vermiştir.
19. Tanzimat dönemi yeniliği ve batı edebiyatını savunmasına rağmen eski edebiyatı savunan ve eski edebiyat savunucularının lideri konumunda olan kişi Muallim Naci'dir. Gitgide azalan divan edebiyatı geleneğini yeniden canlandırmış fakat batı edebiyatını tamamen reddetmek yerine özellikle öğrendiği fransızcanın etkisiyle eski ve batı edebiyatını birarada ustaca kullanmıştır. Eleştiri türünde fazlaca eser veren Muallim Naci, Abdülhak Hamit ve RME'ye çok ağır eleştirilerde bulunarak tartışmalara girmiştir.
İntibah - Namık Kemal
Cezmi - Namık Kemal
Celaleddin Harzemşah - N. Kemal
Vatan Yahut Silistre - Namık Kemal
Akif Bey - Namık Kemal
Zavallı Çocuk - Namık Kemal
Gülnihal - Namık Kemal
Tahribi Harabat - Namık Kemal
İrfan Paşaya Mektup - Namık Kemal
Renan Müdafaanamesi - N. Kemal
Kanije Muhasarası - Namık Kemal
Lisanı Osmani Hakkında Bazı Mülahazalar Şamildir - N. Kemal
Şair Evlenmesi - Şinasi
Tercümanı Ahval Mukkadimesi - Şinasi
Müntehabatı Eşar - Şinasi
Durubı Emsali Osmaniye - Şinasi
Tercümei Manzume - Şinasi
Harabat - Ziya Paşa
Zafername - Ziya Paşa
Eşarı Ziya - Ziya Paşa
Külliyatı Ziya - Ziya Paşa
Defteri Amal - Ziya Paşa
Şiir ve İnşa - Ziya Paşa
Veraset Mektupları - Ziya Paşa
Engizisyon Tarihi - Ziya Paşa
Endülüs Tarihi - Ziya Paşa
Talat ve Fitnat - Şemsettin Sami
Kamusi Türki - Şemsettin Sami
Kamusil Alam - Şemsettin Sami
Besa Yahut Ahde Vefa - Ş.Sami
Gave - Şemsettin Sami
Seydi Yahya - Şemsettin Sami
Felatun ile Rakım - Ahmet Mithat
Hasan Mellah - Ahmet Mithat
Hüseyin Fellah - Ahmet Mithat
Pariste Bir Türk - Ahmet Mithat
Henüz 17 Yaşında - Ahmet Mithat
Dürdane Hanım - Ahmet Mithat
Esrarı Cinayet - Ahmet Mithat
Müşahedat - Ahmet Mithat
Letaifi Rivayet - Ahmet Mithat
Eyvah - Açıkbak - Ahmet Mithat
Çerkes Özdenler - Ahmet Mithat
Avrupa'da Bir Cevelan - Ahmet Mithat
Don Civani - Ahmet Vefik
Dudu Kuşları - Ahmet Vefik
İnfiali Aşk - Ahmet Vefik
Kocalar Mektebi - Ahmet Vefik
Kadınlar Mektebi - Ahmet Vefik
Adamcıl - Ahmet Vefik
Tartuffe - Ahmet Vefik
Zor Nikahı - Ahmet Vefik
Zoraki Tabip - Ahmet Vefik
Dekbazlık - Ahmet Vefik
Yorgaki Dandini - Ahmet Vefik
Secerei Türki - Ahmet Vefik
Araba Sevdası - Recaizade Ekrem
Nijat Ekrem - Recaizade Ekrem
Nağmei Seher - Recaizade Ekrem
Pejmürde - Recaizade Ekrem
Yadigarı Şebap - Recaizade Ekrem
Afife Anjelik - Recaizade Ekrem
Çok Bilen Çok Yanılır - R.M.Ekrem
Muhsin Bey - Recaizade Ekrem
Şemsa - Recaizade Mahmut Ekrem
Zemzeme - Recaizade Ekrem
Takdiri Elhan - Recaizade Ekrem
Sahra - A.Hamit Tarhan
Makber - A.Hamit Tarhan
Bunlar O'dur - A.Hamit Tarhan
Bir Sefilenin Hasbihali - A.H.Tarhan
Garam - A.Hamit Tarhan
İlhamı Vatan - A.Hamit Tarhan
Macerayı Aşk - A.Hamit Tarhan
Duhteri Hindu - A.Hamit Tarhan
Sabru Sebat - A.Hamit Tarhan
Tarık-Zeynep-Finten - A.H.Tarhan
İlhan-Turan-Hakan - A.H.Tarhan
Sardanapal - A.Hamit Tarhan
Sergüzeşt - Samipaşazade Sezai
Küçük Şeyler - Samipaşa. Sezai
İclal - Şamipaşazade Sezai
Şir - Samipaşazade Sezai
Karabibik - Nabizade Nazım
Zehra - Nabizade Nazım
Ateşpare - Muallim Naci
Şerare - Muallim Naci
Sümbüle - Muallim Naci
Füruzan - Muallim Naci
Ömer'in Çocukluğu - Muallim Naci
Lügatı Naci - Muallim Naci
BAŞTAN SONA YAZIN BUNU. ESERLERİ 5-10 KERE YAZIN Kİ EZBER OLMUŞ OLSUN :))
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder